["Boven is het Stil"]

Helmer (Jeroen Willems) is boer, omdat zijn vader dat was. Zijn vader (Henri Garcin) is nu stervende, maar heeft nog steeds een ijzeren grip op Helmers leven. Bezoekjes van de buurvrouw (Lies Visschendijk) en haar kinderen zijn het enige contact dat hij heeft. Naast die ene man, Johan (Wim Opbrouck). De man die geregeld langskomt om de melk op te halen. Iets dwingt Helmer ertoe zijn bedlegerige vader op zolder te plaatsen, zodat hij letterlijk afstand van de oude man kan nemen. Deze ruimte om te ademen geeft ongeëvenaarde mogelijkheden om een nieuwe leven te ontdekken. In hoeverre weet Helmer zich los te maken uit de klauwen van zijn vader? Welke rol neemt de nieuw aangenomen knecht (Martijn Lakemeier) op zich? Wat is er toch zo speciaal aan die man, die geregeld de melk ophaalt?

Boven is het Stil van regisseur Nanouk Leopold, naar Gerbrand Bakkers gelijknamige boek, zal bij kenners/liefhebbers van Nederlandse cinema voor altijd bekend staan als de laatste film van acteur Jeroen Willems. Willems, die 3 december 2012 tijdens een repetitie in het Koninklijk Carré op 50-jarige leeftijd onverwacht aan een hartaanval overleed, was bekend om zijn werk in het theater, naast rollen in Majesteit, Nynke en Cop vs Killer. Hieronder antwoord op de vraag of Boven is het Stil een waardige zwanenzang is voor deze te vroeg gestorven, zeer getalenteerde acteur. Allereerst is dit geen film voor iedereen. Er wordt nauwelijks in gesproken, de beelden spatten nergens van het scherm en het is aan de kijker zelf om de betekenis van scènes en de bedoelingen/motivaties van karakters te achterhalen. Ben je hier niet toe bereid, dan zal de film snel saai worden en onsamenhangend lijken. Hier is ook wat voor te zeggen, aangezien je als kijker niet onderuitgezakt op de bank kan hangen maar moet werken om de Boven is het Stil te kunnen volgen. Niet ieders idee van een leuke film. Maar als je je ertoe kan zetten je in de karakters te verplaatsen en zelf de eindjes aan elkaar te knopen, krijgt Boven is het Stil pas echt betekenis. Het is respectievelijk een verhaal over de relatie tussen vader en zoon, eenzaamheid, homoseksualiteit, verlies en verlangen, al naar gelang de interpretatie van de kijker. Dit is ook de reden waarom Boven is het Stil al verschillende prijzen heeft gewonnen op internationale filmfestivals. De film draait om de acteurs en het gevoel wat ze bij de kijker oproepen. Hierin slaagt Boven is het Stil vrij goed. Jeroen Willems' spel verraadt een ongelooflijk verborgen kracht, die onderhuids naar boven dreigt te komen. Zijn verlangen naar genegenheid en de innerlijke krachten die hem hiervan weerhouden, komen subliem naar voren in de scènes waarin Helmer zich doelbewust verstopt als Johan langskomt en Helmer hierdoor steeds kwader op zichzelf wordt. Een ander mooi moment is tussen de lammeren, waar Helmer er eentje agressief vastgrijpt en tegen zich aanklampt. Ik wil liefde, schreeuwt hij zwijgend. De bijfiguren genieten veel minder speeltijd, maar intrigeren evenzo. Wim Oubrouck en Lies Visschedijk spelen heel oprecht en vol overtuiging. Iets meer interactie tussen de acteurs onderling had de film iets luchtiger of levendiger kunnen maken, maar het is ogenschijnlijk een bewuste keuze geweest dit niet te doen. Martijn Lakemeier, die de rol van knecht op zich neemt, komt vrij schuchter en timide over en ondanks dat dit voor de rol prima is kan dit sommige kijkers storen. De gehele film draait om de acteurs en hun spel, waardoor de regie en enscenering, net als de hoofdpersoon, vrij conventioneel en rustig is. Er wordt wel interessant gebruik gemaakt van een steady-cam om de ongemakkelijke momenten/ontmoetingen uit Helmers leven visueel te benadrukken. Wees hierop voorbereid, omdat er naast de acteurs vrijwel niets omhanden is, dus je hierin ook niet naar afleiding kan zoeken. Concluderend is Boven is het Stil echt een film voor cult-liefhebbers, een film die niet door een groot publiek gewaardeerd zal worden vanwege zijn trage tempo en weigering antwoorden te geven. Als je als kijker bereid bent van de eerste tot de laatste minuut de film 'te ervaren' en achteraf je mening te vormen, dan heb je aan Boven is het Stil een redelijke film voor de somberdere dagen.

Beeldkwaliteit

Op deze DVD-uitgave is Boven is het Stil te bekijken in een anamorf 1:85:1 beeldformaat. Het is een vrij donkere film, wiens kleurenpalet voornamelijk bestaat uit bruin- en grijstinten. Hiernaast wordt er voornamelijk gebruik gemaakt van natuurlijk licht, wat veel scènes, namelijk deze die zich binnenshuis afspelen, erg donker maakt. In dergelijke scènes zijn veel ruis en compressieblokken te bespeuren. Hierbuiten zijn de kleuren redelijk goed verzadigd en kennen de beelden een goede zwartwaarde. Verder zijn de beelden redelijk scherp, hoewel dit soms in kwaliteit verschilt. Al met al een redelijke transfer. Op deze DVD-uitgave is Engelstalige en Franstalige ondertiteling aanwezig. Deze is zoals gebruikelijk wit ingekleurd en wordt gecentreerd onderin gepresenteerd. Op de kwaliteit hiervan is niets aan te merken.

Geluidskwaliteit

Deze DVD-uitgave is voorzien van een Nederlandstalige Dolby Digital 5.1-audiotrack (448 kb/s). Het gesproken woord wordt via het middenkanaal gepresenteerd. Jeroen Willems en zeker Henri Macini praten met accent en prevelen/brommen veel, wat het lastig maakt ze altijd te verstaan. Daarbuiten worden de dialogen redelijk helder gepresenteerd. Geluidseffecten zijn heel belangrijk voor Boven is het Stil. Deze zijn dan ook volop aanwezig en prima gelaagd om het leven van Helmer zo goed mogelijk over te brengen. De surroundkanalen zorgen bij buitenscènes voor een redelijk omgevingsgeluid. Dat dit ontbreekt in de scènes in huis, de stilte die dan ontstaat, draagt positief bij aan het koude, afstandelijke gevoel wat Helmer altijd bij zich draagt/voelt. Hier recht tegenover staat de pianomuziek die twee/drie keer op ogenschijnlijk willekeurige momenten te horen is. Binnen het idee dat Boven is het Stil een film is waar de kijkers zelf hun verhaal maken, wordt op deze momenten redelijk direct een gevoel overgebracht. Is dit om het belang van deze momenten in het leven van Helmer aan te geven? Het LFE-kanaal zwijgt. Al met al, zeker voor het soort film, een prima geluidskwaliteit.

Extra's

Zodra je de disc van Boven is het Stil in je dvd-speler stopt, kun je kiezen uit een Frans- of Nederlandstalig geanimeerd hoofdmenu. Hier kun je de film integraal afspelen of een van de tien hoofdstukken selecteren. In dit menu is er tevens de mogelijkheid (geen) ondertiteling te selecteren. Naast verschillende promotietrailers zijn er op deze DVD-uitgave drie extra's te bewonderen:

Trailer Boven is het Stil (2 min)
Boven is het Stil is klaarblijkelijk een arthouse-film, afgaand op deze trailer die niets van 'het verhaal' laat zien, maar vele sfeerbeelden toont. De sfeer die hier wordt neergezet, die doet denken aan recente films van regisseur Terence Malick, is beduidend zwaarder dan in de eigenlijke film.

Interview met Wim Opbrouck (20 min)
Hoewel hij niet heel lang in beeld is, is Johan heel belangrijk in Boven is het Stil. Vlaams acteur Wim Opbrouck bespreekt zijn liefde voor de arthouse-film, de verschillen tussen werken op een Nederlandse en Belgische set en zijn motivatie om de rol van Johan te spelen. Daarnaast staat hij uitgebreid stil bij het spel van en het samenwerken met Jeroen Willems, evenals diens plotselinge overlijden.

Making Of (20 min)
Als regisseur Martin Koolhoven (Oorlogswinter, Het Schnitzelparadijs) een Making Of van een film maakt, dan hoop je als kijker toch stiekem dat dit een pareltje oplevert. Dit is ook zeker het geval. Alle acteurs spreken heel openlijk over de motivatie van hun karakter, alsmede Gerbrand Bakker en de ogenschijnlijk schuwe Nanouk Leopold. Koolhoven bespreekt in luchtige interviews de reden om een boekverfilming te maken, de houding van zijn collega Leopold met betrekking tot filmmaken (zo liet zijn herhaaldelijk Jeroen Willems en Wim Opbrouck doorspelen nadat de scene was afgelopen en gebruikte ze uiteindelijk alleen het laatste stukje) en de sfeer op de set.

Helmer woont samen met zijn vader op de familieboerderij. Wanneer hij besluit de oude man op zolder te leggen, krijgt hij fysiek en mentaal de afstand die hij nodig heeft om zichzelf meer te ontplooien. Boven is het Stil draait volledig om de acteurs, waarin er geen duidelijke aanwijzingen zijn hoe kijkers de film moeten interpreteren. Aan de ene hand is dat fijn, omdat je daardoor constant wordt uitgedaagd een bepaalde scène te interpreteren en zelf je verhaal te creëren. Aan de andere kant is voor veel filmkijkers enige structuur toch gewenst. De beeldkwaliteit van de film is op deze DVD-uitgave voldoende, maar hier en daar artefacten zijn te bespeuren. Qua geluidskwaliteit is er op deze DVD-uitgave weinig  aan te merken. De verschillende aanwezige extra's verschillen in kwaliteit, met de Making Of als duidelijk hoogtepunt. Al met al is Boven is het Stil een indrukwekkende acteerprestatie van wijlen Jeroen Willems en over het algemeen een vrij ontoegankelijke, maar interessante film.